Hôm nay, sợt Google chữ tép lóng. Thì Google hoang mang hỏi lại, mày kiếm chữ tép mòng hả? Thôi thì sẵn tiện giải thích luôn con tép lóng là con gì cho các bạn nghe chơi!
Cái tên đã nói lên tất cả. Nó là con tép. Nhưng nhà mình gọi là con tép lóng, tức tép to, mình chắc nịch, trong veo, giãy soi sỏi lia lịa. Con tép lóng nó nhỏ hơn con tôm nhé, mình cũng tròn chứ không dẹp, càng thì cũng to nhưng không phải theo kiểu tôm càng xanh đâu, càng nó đen trùi trũi à! Mình không biết đây có phải là cách gọi của dân miền Tây hay chỉ riêng nhà mình gọi như vậy thôi nữa? Con tép này dùng để phân biệt với con tép nhỏ tí hin, màu xám xanh như xi măng, nó là con tép rong. Tép lóng to, vỏ giòn chắc lụi, đi tát mương gặp con này vui lắm!
Miền Tây tôm cá trù phú, tuy nhà mình chẳng có ruộng đồng nhưng nhà có vườn nên tôm cá thiên nhiên cũng không ít. Nhà mình thường tát mương ở cái bộng trước nhà và mương nước cuối liếp đất. Do 2 mương nước trong vườn thông nhau nên không dễ gì mà tát hết nước được bằng tay, chỉ dùng máy bơm hoặc bắt ốc linh tinh, không thì dùng câu thôi.
Mình chả biết sao mà cá tôm thường tập trung nhiều ở khu vực gần bộng nước. Quê mình gọi là mặt bộng (hay bọng đây?). Khi viết chữ mặt bộng mình không biết có viết đúng chính tả hay không nữa, nếu sai chính tả thật mong mọi người bỏ qua! Cái bộng là cái cống ngắn bằng bê tông, dùng để đưa nước từ sông/kênh/rạch vào mương vườn và ngược lại. Ở hai đầu bộng, người ta dùng cái nắp bằng xi măng, bê tông hoặc gỗ có sức nặng để đậy lại, tránh nước ra vào tự do. Nói chung dùng bộng là để kiểm soát sự lưu thông của nước giữa bên ngoài và bên trong mảnh vườn. Do nước ra vào nên khu vực dưới bộng thường có một khoảng trống do đất bị nước xoáy. Cá tôm thích ở đây lắm á!
Từ nhỏ đến lớn, hễ nghe ba mẹ mình nói tát mương là mình hí hửng lắm. Sau đó, mình sẽ ngồi trên bờ, ba mẹ bảo vậy, đợi ba mẹ tát gần hết nước thì mình xuống. Lúc này mình vừa tát phụ một chút rồi mò cá tôm. Mình sợ rắn lắm, chả dám mò đâu. Toàn dùng cái rổ, thấy cá nổi lên trên bùn hớp ôxy là mình hớt hớt hớt. Thích nhất là lũ tép lóng, sẽ núp dưới đống chà cây (tức là nhánh cây nhỏ, khô, sau khi chặt thành đoạn ngắn vừa ý, mẹ bó lại, quẳng thẳng xuống sông, cá tép thích núp ở đây lắm. Sau này cứ nhấc lên là cá bống, tép… rơi lả tả) hoặc sát mé bờ. Ở bờ sông hay mé mương lúc nào cũng có các hang nhỏ, có thể là hang cá, có thểể là hang con-gì-đó cũng có thể là hang rắn, èo ôi, mình không dám nhìn nhửng cái hang này luôn đó. Chỉ người có kinh nghiệm lắm thì mới biết hang nào của con gì. Người ta dựa vào diện tích cửa hang, rồi độ trơn, mực nước trong hang… Chứ mình là chả dám xớ rớ tới. Cái nỗi sợ rắn nó choáng hết tâm trí mình rồi!
Giờ đây, có nhiều tour du lịch sinh thái miền Tây, tổ chức tát mương bắt cá. Mình cũng thấy hay. Nhưng mà trong tour, người ta thường thả cá được mua xuống sẵn, nên cá vừa to, vừa dễ bắt. Nhà mình tát mương nhỏ, chả đến 3m2 nên dù có bắt được cá lóc cũng chỉ bằng cổ tay. Thường nhất là cá rô, cá mè vinh, cá lòng tong, cá bống, ốc, cua đồng và tép lớn tép nhỏ. Sau khi bắt cá xong, cả nhà lục tục kéo nhau lên bờ rửa tay chân. Xong đâu đấy, mẹ đổ cá ra lựa. Toàn là cá hủn hỉn (cá hủn hỉn tức là cá đủ loại, nhưng con còn nhỏ) nên chả lựa để bán buôn gì đâu, người ta còn cười cho đấy! Những con cá khỏe như cá rô, cá trê mẹ sẽ rộng lại trong xô nước. Vì bọn cá này sống lâu, để vài hôm nữa mới làm thịt. Còn cá lòng tong, cá bống thì đã ngay đơ, ba mẹ sẽ làm, rửa sạch xong rồi kho hoặc chiên ăn ngay trong bữa cơm hôm đó. Còn mớ tép, mình sẽ xí phần.
Những con tép lóng to, tươi rói, trong veo sẽ được rửa sạch, sau đó xiên vào xiên lá dừa và cho lên bếp than. Chỉ vài phút sau, mùi thơm nức bốc lên, bảo đảm không ai kềm lòng được. Sau này, lớn lên, sống ở Sài Gòn, mình mới biết người ta gọi đây là nướng mọi ? Tép chín, gỡ từng con ra hoặc cạp thẳng trên xiên, ta nói nó ngọt, thơm và chắc lắm. Có thể chấm thêm tí muối ớt hoặc muối tiêu chanh. Mình chấp hết mấy con tôm nuôi đấy!
Chắc con này to, người ta xiên dọc. Chứ mình ăn ở nhà là xiên ngang thôi
Ăn nướng chán thì mình gửi ít tép vào nồi kho của mẹ để tí ăn với cơm. Tép nhỏ cũng có thể đâm (giã) nấu canh với mướp, bồ ngót (rau ngót), mồng tơi, bí đao, bầu… cái gì cũng ngon ngọt. Nhưng mình thích nhất là đổ bánh xèo tép. Đến bây giờ mẹ vẫn hay trêu mình ” hồi xưa có vài con tép là mình lại đòi làm bánh xèo”. Chả hiểu sao hồi nhỏ mình siêng làm bánh vậy. Giờ mới biết là do mình vốn thích ăn vặt từ nhỏ, nhà nghèo, không có tiền mua bánh nên mình thích tự làm bánh để ăn đó mà! Nhiều khi còn đang ăn bánh bột bình thường mà tưởng mình đang ăn cao lương mỹ vị nữa cơ, đem muỗng nĩa ra cắt theo”phong cách hoàng tộc” như đúng rồi haha.
Bài này mình chỉ nói sơ về con tép thôi, sau này mình sẽ nói nhiều hơn về bánh xèo hay cá kho của nhà mình nhé!
