Mình trả lời luôn, đó là kho quẹt! Hay còn gọi là mắm kho quẹt!
Miền tây có rất nhiều đặc sản nhưng khó có món ăn nào soán nổi ngôi vị của mắm kho quẹt.
Mắm kho quẹt vốn được xem là món ăn nhà nghèo. Giàu có gì đâu khi vốn là món ăn chính lại không hề có cá thịt? Chắc chẳng ai biết được mắm kho quẹt có từ khi nào. Nhưng chắc cũng không có món ăn nào xuất hiện dày đặc trong lịch sử khẩn hoang miền Tây đến thời hiện đại như mắm kho quẹt. Thưở khai thiên lập địa, ông bà ta đến khẩn hoang miền Tây trong điều kiện vô cùng thiếu thốn. Miền tây thì vốn không bao giờ thiếu cá. Cá tươi ngon ngọt nhưng lại chẳng bảo quản được lâu. Thế là người ta nghĩ ra cách làm cá khô, mắm cá và nước mắm. Làm nước mắm cần 2 nguyên liệu chính là cá và muối, cách chưng cất nước mắm cũng không quá khó khăn nên hầu như nhà nào cũng có thể làm để dành ăn quanh năm. Nước mắm có vị mặn của muối nhưng có mùi thơm lại giàu đạm cá nên thường được sử dụng trong nấu nướng và làm nước chấm. Nước mắm cũng chính là gia vị tạo nên cái hồn của ẩm thực miền tây.
Người miền tây có câu đùa là ăn cơm với nước mắm để ám chỉ sự nghèo khó. Mà thưở ấy, ai chả nghèo. Tới bữa cơm chẳng có gì để ăn thì các bà các mẹ lại tặc lưỡi vào bếp. Cho nước mắm vào nồi đất, bắc lên bếp than cho sôi lên, mắm cô đặc lại thì cho thêm ít ớt, sau đó dọn ra bàn chấm cùng rau luộc đủ loại hái được trong vườn nhà. Bữa cơm đạm bạc chỉ có nhiêu đó. Gia đình quây quần bên nhau cùng gắp rau luộc chấm kho quẹt, lùa thêm một đũa cơm trắng cũng thấy rất ngon rồi.
Nhà nào sang hơn một chút thì nồi kho quẹt có thêm mỡ heo, tóp mỡ, hành tím, tiêu xanh, ớt càng làm nổi bật vị ngon của món ăn. Người ta bổ sung thêm thịt heo thái nhỏ, tôm khô ngâm mềm để bổ sung đạm và có cái mà “gắp”. Tiêu chuẩn để làm nên món mắm kho quẹt là nước mắm phải ngon, mặn ngọt đậm đà. Cho nồi đất lên bếp, cho thịt heo đã ướp vào chín. Nếu thịt heo có mỡ thì bạn để đến khi mỡ heo tươm hết nước mỡ ra còn lại tóp mỡ thì với ra. Dùng chính nước mỡ trong nồi phi hành tím đã bằm nhuyễn đến khi mùi thơm tỏa ra thì cho nước mắm đã khuấy cùng đường vào. Đun hỗn hợp nước mắm đến khi sền sệt thì cho thịt xào chín, tôm khô ngâm mềm vào. Cho thêm ít ớt tươi hoặc ớt khô vào nồi, nêm nếm cho vừa ăn rồi cho tóp mỡ cùng tiêu dập vào là hoàn tất. Tiêu dùng trong món này phải là tiêu nguyên hạt đập dập chứ không giã nguyễn, vì giã nhuyễn sẽ làm mất vị cay đậm đà của tiêu. Thịt và tôm khô không cho vào sớm để tránh bị chín quá, khô quắt chứ không mềm ngọt. Ở miền Tây, nhà nào làm kho quẹt là hàng xóm tha hồ mà đói bụng. Mùi thơm của kho quẹt lan tỏa rất xa khiến những cái bao tử biểu tình ráo riết. Nhất là vào nhiều chiều mưa, cái lạnh cùng cái não nề khiến mùi thơm ấm áp của nồi kho quẹt càng nổi bật.
Kho quẹt ăn ngon nhất với cơm khô, có cơm cháy càng ngon. Cơm cháy vốn là miếng cơm cháy vàng dưới đáy nồi cơm. Bẻ miếng cơm cháy mỏng dính xúc một miếng kho quẹt rồi cho vào miệng nhai để thấy được vị mặn, cay, ngọt, thơm tràn ngập trong vòm miệng. Rau luộc để ăn với kho quẹt cũng rất đa đạng. Bất cứ rau nào trong vườn có thể luộc đều chấm kho quẹt rất ngon như bầu, khổ qua, rau lang, rau muống…
Cuộc sống ngày càng phát triển, kho quẹt từ món ăn chính đã trở thành món chấm. Tại các nhà hàng ở thành phố lớn, món kho quẹt cũng được thực khách yêu thích vì dễ ăn lại bổ sung được nhiều rau. Tuy được xếp vào hàng đặc sản, nhưng mắm kho quẹt cứ gần gũi hiền hòa là thế, giàu cầu kỳ hay nghèo đơn giản đều ngon, ăn no hay ăn chơi đều được. Để rồi bất kỳ người con miền Tây nào tha phương cũng nhớ da diết món kho quẹt trên bàn ăn ở nhà, bên cạnh là đĩa rau luộc, có ba có mẹ, có gia đình….